Waar ik woon, dat is bekend. Sterker nog, de woning en het perceel waarop het staat kun je zelfs ‘in den blinde’ uittekenen. Je weet ook precies wat je eraan wil verbeteren, aanpassen of bijbouwen. Over de huidige en toekomstige situatie van je woonplek kan niemand je nog ‘iets wijsmaken’, toch?
Maar hoe zit het met het verleden? Wat heeft jouw huis en de grond eromheen meegemaakt, of door moeten maken, in de loop der tijden. Moest het veel afzien, of is het rotsvast en onaangeroerd door de eeuwen heen gelaveeerd. Ben je daarvan op de hoogte?
Bekend is dat de heemkundekring gegevens heeft over mensen die hier geleefd hebben, gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden, over de ontwikkeling van de kernen en wijken, over de manier van leven en spreken en nog meer. Zij doet dat om, naar de toekomst, een cultureel-verantwoorde ontwikkeling voor Valkenswaard te ondersteunen. Je hebt mogelijk gelezen dat Weerderheem ijverig mede in de grond wroet, archeologisch onderzoek heet het, om nog breder en nauwkeuriger de gegevens over Valkenswaard vast te stellen.
Kadaster
Behalve inzet voor de toekomst kijkt Weerderheem ook naar het verleden. In verband met de woonontwikkeling gebeurt dat ook. Als je het over huizen en grondpercelen spreekt raak je in contact met wat we ‘kadaster’ noemen.
Catastrum (L) of katastichon (Gr) was van oorsprong een hoofdelijke belasting op bezit van onroerend goed. In ons land ging men eind 18e eeuw over op schriftelijke vastlegging. Daarvoor werd, kort door de bocht gezegd, een aparte organisatie in het leven geroepen, het kadaster, met als taak: maak een gegevenslijst van onroerende goederen en hun eigenaren.
In 1832 was de dienst landelijk gereed met de inventarisatie. Het werd vervolgens hun werk om die lijst bij te houden. Dat betekent: naam van gebruiker of vruchtgebruiker vastleggen, en, waar ligt het perceel, de afmetingen, grondgebruik, recht van hypotheek of erfdienstbaarheid en hoe is de staat van de bodem. Hun werk is wettelijk geregeld waarbij de toegankelijkheid voor de burger ook verzekerd is.
Ten behoeve van de lokale geschiedenis heeft heemkundekring Weerderheem in 1997 de Kadastrale Atlas van Valkenswaard uitgegeven waarin de gegevens van 1832 staan vermeld.
Perceelsontwikkeling bekijken
Mensen willen graag meer weten over het perceel waarop ze wonen. Daarom heeft Weerderheem de kadastergegevens van Borkel & Schaft, Dommelen en Valkenswaard vanaf 1832 nu ook eenvoudig-toegankelijk gemaakt. Was de kadastrale Atlas nog op papier, nu is alles digitaal.
Dat heeft me wat werk gekost! De man die met het idee en de deskundigheid kwam is Henk van der Heijden. Met zijn ervaring, in andere gemeenten opgedaan, en de inzet van vrijwilligers is een helse klus geklaard. Wiel Creemers, Huub Rutten, Loet Visschers en Erwin van Oorschot zijn als werkpaarden van de groep ‘kadaster’ enkele jaren bezig geweest met het verzamelen, structureren en vooral het ‘inkloppen’ van gegevens in de computer.
Wie nu een perceelsnummer of een eigenaarnaam intypt ziet de hele historie van het gevraagde verschijnen. Dat levert interessante gegevens op. Je krijgt antwoord op vele uiteenlopende vragen. Dat huis van mijn grootvader, van wie en voor hoeveel heeft hij dat gekocht? Waarom lopen wegen zoals ze lopen in Valkenswaard? Wat was het gevolg van de ruilverkaveling? Waar woonden leerlooier, sigarenmakers enz? Wanneer en waar ontginningen? Wat gebeurde in 1930 met perceel ...? Hoe was de gang van zake bij herinrichting en beheer van de openbare ruimte? Welke percelen moesten plaats maken voor bv. een nieuwbouwwijk? En zo voort.
Hoe en wat
Deze kadastergegevens zijn niet van buitenaf bereikbaar zoals bv de Beeldbank, de Cultuur-historische waardenkaart, de Bidprentjesverzameling, WOI tentoonstelling (Achelse Kluis) en andere heemproducten.
Je moet ervoor naar de heemkamer; Cultuurcentrum Carolus aan de Oranje Nassaustraat (open op dinsdagavond van 8 tot 10). Daar kun je alles opzoeken en inzien. Wel het perceelsnummer of naam van de eigenaar kennen. Je wordt zo nodig ter plekke geholpen. En mocht je bepaalde gegevens willen kopiëren? Ook dat kan tegen een geringe vergoeding.